Τέσσερα χρόνια μετά την εμφάνιση της πανδημίας του Covid-19, το προσδόκιμο ζωής στην Ελλάδα εξακολουθεί να είναι χαμηλότερο σε σύγκριση με τα επίπεδα του 2019. Αντίθετα, στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει σημειωθεί αύξηση.
Σύμφωνα με την έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την κατάσταση της υγείας στην Ελλάδα, το προσδόκιμο ζωής μειώθηκε κατά ένα έτος μεταξύ 2019 και 2022, επιστρέφοντας σε επίπεδα που είχαν παρατηρηθεί τελευταία φορά το 2012.
Η πρόσφατη μελέτη του Βύρωνα Κοτζαμάνη, καθηγητή δημογραφίας και διευθυντή του Ινστιτούτου Δημογραφικών Ερευνών και Μελετών (ΙΔΕΜ), προχωρά πέρα από τις εκτιμήσεις της Κομισιόν. Επικεντρώνεται στο ερώτημα: ποιες από τις 26 χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης κατάφεραν να ανακάμψουν πλήρως από την πανδημία, ξεπερνώντας τα επίπεδα προσδόκιμου ζωής του 2019; Ποιες δεν τα κατάφεραν και πού βρίσκεται η Ελλάδα σε αυτή την πορεία;
Η Ελλάδα δεν έχει καταφέρει να ανακάμψει πλήρως από τις επιπτώσεις της πανδημίας του Covid-19, σύμφωνα με την έρευνα του Ινστιτούτου Δημογραφικών Ερευνών και Μελετών (ΙΔΕΜ), η οποία εξετάζει το προσδόκιμο ζωής τόσο κατά τη γέννηση όσο και στην ηλικία των 65 ετών.
Αν και τα στοιχεία δείχνουν μια μερική ανάκαμψη το 2023, το προσδόκιμο ζωής στη χώρα μας παραμένει χαμηλότερο από τα επίπεδα του 2019. Αντίθετα, η πλειοψηφία των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης όχι μόνο ανέκαμψε πλήρως αλλά και ξεπέρασε τα επίπεδα του 2019, συνεχίζοντας την προϋπάρχουσα ανοδική τάση που διακόπηκε προσωρινά από την πανδημία.
Παρά τη διατήρηση της θέσης της Ελλάδας στην ενδιάμεση ομάδα των χωρών της ΕΕ όσον αφορά το προσδόκιμο ζωής κατά τη γέννηση, η θέση μας έχει επιδεινωθεί σε σχέση με τα τέλη της δεκαετίας του 1990. Τότε, η Ελλάδα συγκαταλεγόταν στις χώρες με τα υψηλότερα προσδόκιμα ζωής. Σήμερα, έχουμε υποχωρήσει στην 14η θέση της πανευρωπαϊκής κατάταξης, χάνοντας τη θέση που κατείχαμε πριν από 30 χρόνια.
Η Ελλάδα κατέγραψε ρεκόρ θνησιμότητας λόγω Covid-19 ανάμεσα στις 15 χώρες του «σκληρού» πυρήνα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις που βασίζονται στο προτυποποιημένο ποσοστό θνησιμότητας. Ο δείκτης αυτός, που εκφράζει τους υπερβάλλοντες θανάτους ανά 10.000 άτομα, έδειξε ότι η Ελλάδα σημείωσε 8 υπερβάλλοντες θανάτους, το υψηλότερο ποσοστό μεταξύ των πιο ανεπτυγμένων οικονομιών της ΕΕ και του Ηνωμένου Βασιλείου.
Οι διαφοροποιήσεις στην υπερβάλλουσα θνησιμότητα από χώρα σε χώρα οφείλονται σε παράγοντες όπως το μέγεθος και η γήρανση του πληθυσμού, καθώς η πανδημία επηρέασε δυσανάλογα τους ηλικιωμένους, αλλά και στην επάρκεια και ανθεκτικότητα των συστημάτων υγείας.
Παρά το αρνητικό αυτό ρεκόρ, η θέση της Ελλάδας στις συνολικές ευρωπαϊκές κατατάξεις «σώζεται» στατιστικά λόγω της υψηλής θνησιμότητας στις χώρες της ανατολικής Ευρώπης, οι οποίες είχαν μεγαλύτερους δείκτες υπερβάλλουσας θνησιμότητας. Σε πέντε από αυτές τις χώρες, ο δείκτης ήταν υπερδιπλάσιος σε σύγκριση με την Ελλάδα, γεγονός που διατηρεί τη χώρα μας κοντά στον ευρωπαϊκό μέσο όρο.
Η πανδημία του Covid-19 οδήγησε σε μείωση του προσδόκιμου ζωής λόγω της υπερβάλλουσας θνησιμότητας, με την ανάκαμψη να γίνεται αισθητή στις περισσότερες χώρες μόλις το 2023. Ωστόσο, αυτή η ανάκαμψη δεν ήταν αρκετή παντού για να επαναφέρει τους δείκτες στα επίπεδα πριν από την πανδημία.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat:
Η Ελλάδα στην κατάταξη:
Η χώρα μας συγκαταλέγεται στις χώρες που δεν κατάφεραν να επανέλθουν πλήρως στα επίπεδα προσδόκιμου ζωής πριν την πανδημία, ενώ αντίστοιχες περιπτώσεις εμφανίζονται και σε άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Το προσδόκιμο ζωής στην ηλικία των 65 ετών παρουσιάζει διαφορετικές τάσεις μεταξύ των δύο φύλων και μεταξύ χωρών, με την Ελλάδα να βρίσκεται ανάμεσα σε εκείνες που δεν έχουν ανακάμψει πλήρως από τις επιπτώσεις της πανδημίας.
Στοιχεία για την ΕΕ:
- Μέσος όρος ΕΕ (2019-2023):
- Στους άνδρες: Αύξηση κατά 0,2 έτη.
- Στις γυναίκες: Αύξηση κατά 0,1 έτος.
- Η αύξηση αυτή είναι πιο περιορισμένη συγκριτικά με το προσδόκιμο ζωής κατά τη γέννηση, καταδεικνύοντας τη μεγαλύτερη ευπάθεια των ηλικιωμένων στις επιπτώσεις της πανδημίας.
Στην Ελλάδα:
- Άνδρες 65+: Το προσδόκιμο ζωής παραμένει χαμηλότερο από το 2019, με την πανδημία να αφαιρεί περίπου μισό έτος ζωής.
- Γυναίκες 65+: Το προσδόκιμο ζωής παραμένει σταθερό στα 21,7 έτη, χωρίς καμία αύξηση σε σύγκριση με το 2019.
Συμπεράσματα:
Η Ελλάδα ανήκει στις έξι χώρες της ΕΕ όπου το προσδόκιμο ζωής στην ηλικία των 65 ετών είτε δεν αυξήθηκε είτε παραμένει χαμηλότερο από τα επίπεδα του 2019. Αυτό υπογραμμίζει τις συνεχιζόμενες επιπτώσεις της πανδημίας στους ηλικιωμένους, ιδιαίτερα στους άνδρες, ενώ οι γυναίκες φαίνεται να έχουν διατηρήσει το προσδόκιμό τους αμετάβλητο.